Việc sở hữu cổ phần trong một startup ban đầu thường không mang lại nhiều giá trị, nhưng khi startup đạt được sự phát triển như IPO, bị mua lại hoặc sáp nhập vào công ty khác (M&A), hoặc thành công trong việc thu hút vốn đầu tư mạo hiểm, giá trị của cổ phần đó bắt đầu gia tăng đáng kể. Điều này thường gây ra nhiều mâu thuẫn nội bộ và có thể dẫn đến sự suy thoái và tan vỡ của một số startup. Vì vậy, cách chia cổ phần một cách công bằng trong một startup là vô cùng quan trọng. Hãy cùng tìm hiểu vấn đề này qua bài viết dưới đây nhé.

Tầm quan trọng của cách chia cổ phần

Hãy tưởng tượng bạn và một số đồng sáng lập thành lập một startup. Ban đầu, mọi thứ diễn ra suôn sẻ theo kế hoạch, mọi người cùng nhau khởi nghiệp với đầy nhiệt huyết, cống hiến hết mình cho công việc. Tuy nhiên, theo thời gian trôi qua, sự khác biệt về phong cách làm việc, tính cách và những khó khăn trong kinh doanh dần dẫn đến tranh cãi về mức độ đóng góp của từng thành viên. Có những người dành nhiều thời gian hơn cho công việc, có người góp nhiều vốn hơn. Khi đến vấn đề phân chia cổ phần, mọi người bắt đầu tranh luận về việc cổ phần mà họ xứng đáng nhận, đôi khi không hài lòng với kết quả cuối cùng.

Cách chia cổ phần

hững mâu thuẫn này có thể gây ra những tác động đáng kể đến công ty, vì cổ phần thể hiện sức ảnh hưởng của từng cá nhân trong mỗi quyết định của công ty. Một lượng cổ phần quá nhỏ cũng có thể làm giảm mức độ tâm huyết và sự cống hiến của những thành viên quan trọng. Nếu chỉ có một thành viên còn nghi ngờ tính công bằng của việc phân chia, sự khác biệt sẽ vẫn tồn tại, dẫn đến giảm nhiệt huyết và đôi khi là bất mãn của họ, và điều này có thể tạo ra những tác động tiêu cực đến công ty. Do đó, việc phân chia cổ phần một cách hợp lý giữa các đồng sáng lập là rất quan trọng để duy trì sự gắn kết của đội ngũ, điều này sẽ đảm bảo sự hài lòng và tinh thần cống hiến lâu dài của các thành viên, và cũng ảnh hưởng đến quá trình gọi vốn trong tương lai.

>>> Xem thêm: FUD là gì? Tác động trong Crypto và bí quyết “né tránh” FUD

Cần trả lời bao nhiêu câu hỏi trước khi chia cổ phần?

Trả lời câu hỏi cách chia cổ phần

Tất cả các đồng sáng lập cần trả lời những câu hỏi sau: 

1. Bạn đã đóng góp những nguồn lực nào để giúp dự án Startup thành công? 
2. Những kỹ năng của bạn có giá trị hơn so với những người khác? 
3. Những câu hỏi này sẽ giúp xác định rõ những đóng góp tài chính và phi tài chính mà mỗi đồng sáng lập mang lại cho dự án Startup. 

Ví dụ về đóng góp tài chính có thể bao gồm: 

• Tiền mặt;
• Số giờ công bỏ ra cho dự án;
• Tài sản vật chất khác như mặt bằng văn phòng, bàn ghế, máy in, phương tiện di chuyển, v.v. 

Ví dụ về đóng góp phi tài chính có thể bao gồm: 

• Năng lực chuyên môn trong một lĩnh vực cụ thể;
• Cam kết và trách nhiệm đối với dự án;
• Mối quan hệ tiềm năng có lợi cho dự án; 
• Ý tưởng độc đáo. 

May mắn thay, Frank Demmler đã phát triển một phương pháp để định lượng các yếu tố khác nhau trong quá trình quyết định phân chia công bằng giữa các đồng sáng lập, được gọi là "Công cụ tính miếng bánh của người sáng lập" (Founder's Pie Calculator).

>>> Xem thêm: Chip Bán Dẫn Là Gì? Ảnh Hưởng Như Thế Nào Đến Công Nghiệp

Công cụ tính toán này đưa ra 5 yếu tố chính bao gồm: 

1. Ý tưởng;
2. Kiến thức về kinh doanh;
3. Năng lực chuyên môn;
4. Khả năng cam kết và sẵn lòng chịu đựng rủi ro; 
5. Trách nhiệm. 

Mặc dù có công cụ tính toán như vậy, thực tế là mọi người cần thời gian để thử nghiệm mối quan hệ giữa các đồng sáng lập trong dự án. Thông thường, theo kinh nghiệm của tôi và cộng đồng khởi nghiệp, một khoảng thời gian từ 3-6 tháng được dành để các đồng sáng lập làm việc cùng nhau và xác định xem họ phù hợp để hợp tác lâu dài hay không.

Cách chia cổ phần cho nhân viên

Khi bạn bắt đầu tuyển dụng nhân viên toàn thời gian, việc đảm bảo mức lương phù hợp với thị trường là rất khó khăn. Vì vậy, để đảm bảo sự công bằng về thu nhập cho nhân viên, thay vì trả lương theo mức trả trên thị trường, bạn thường sẽ cung cấp cổ phần như một phần bồi thường cho công sức lao động của họ.

Cách chia cổ phần cho nhân viên

Dưới đây là một số hình thức bạn có thể cân nhắc đối với nhân viên của mình: 

• Quyền sở hữu: Đưa ra phần quyền sở hữu dựa trên giá trị mà nhân viên có thể mang lại cho công ty, kế hoạch tuyển dụng trong tương lai và kế hoạch tài chính của công ty. Thường thì nhân viên ở cấp bậc điều hành (C-level) nhận được khoảng 1,5% - 2% cổ phần, nhân viên cấp trung thường nhận từ 0,35% - 0,45%, và nhân viên cấp thấp chỉ nhận từ 0,05% - 0,15%.
• Thời gian để nhận cổ phần (Vesting Schedule): Đây là thời gian mà nhân viên phải làm việc để được hưởng cổ phần. Ví dụ, nếu thời gian để nhận cổ phần là 4 năm và điều kiện là làm việc ít nhất 1 năm đầu tiên, sau 1 năm đầu tiên, nhân viên sẽ được hưởng 25% tổng số cổ phần, và phần còn lại (75%) sẽ được nhận theo thời gian (tháng, quý, hoặc năm) theo điều khoản của công ty.
• Quyền chọn mua cổ phiếu ưu đãi: Đưa ra quyền chọn mua một lượng cổ phiếu với mức giá đã xác định trước đó tại một thời điểm trong tương lai, chẳng hạn trước khi công ty niêm yết công khai (IPO) hoặc thực hiện thương vụ sáp nhập và mua lại (M&A).

Cách chia cổ phần cho nhà đầu tư

Cách chia cổ phần cho nhà đầu tư

Điều này sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố quan trọng, bao gồm:

• Định giá startup tại thời điểm nhận đầu tư;
• Giá trị của khoản đầu tư;
• Điều khoản và điều kiện trong hợp đồng đầu tư (Term Sheet).

Dưới đây là một số hình thức đầu tư mà bạn cần lưu ý:

1. SAFE (Simple Agreement for Future Equity): Đây là một thỏa thuận giữa nhà đầu tư và startup, trong đó nhà đầu tư cung cấp tiền mà sau này có quyền mua cổ phần của công ty. SAFE không xác định giá trị cụ thể cho cổ phần và thường được sử dụng trong giai đoạn đầu của startup.
2. Trái phiếu chuyển đổi: Đây là một hình thức vay mà nhà đầu tư cung cấp cho startup. Trong trường hợp này, nhà đầu tư có quyền chuyển đổi khoản vay thành cổ phần của công ty với một mức giá được chiết khấu (thông thường là 20-25%). Trái phiếu chuyển đổi thường được sử dụng để cung cấp vốn cho các giai đoạn phát triển sau của startup.
3. Cổ phần: Đây là hình thức đầu tư truyền thống, trong đó nhà đầu tư mua cổ phần của công ty và trở thành một cổ đông. Thông thường, giá trị cổ phần được xác định dựa trên định giá công ty và thỏa thuận giữa các bên.

Các hình thức đầu tư này có những đặc điểm riêng và phụ thuộc vào tình huống cụ thể của mỗi startup và nhà đầu tư, cũng như thỏa thuận đầu tư và mục tiêu kinh doanh của cả hai bên.

>>> Xem thêm: Vốn cổ phần là gì? Cách tính vốn cổ phần

Cách chia cổ phần cho cố vấn

Thường thì việc cung cấp cổ phần cho các cố vấn trong ban cố vấn của bạn được coi là một hình thức thưởng. Phần trăm cổ phần này phụ thuộc vào số lượng cổ phần bạn có thể dành riêng cho các cố vấn. Thông thường, các startup sẽ cung cấp mức cổ phần từ 0,2% đến 1% cho các cố vấn của mình.

Cách chia cổ phần cho cố vấn

Tạm kết

Trong quá trình tính cách chia cổ phần giữa các thành viên là một thách thức không dễ dàng. Tuy nhiên, việc thực hiện quá trình này đúng cách sẽ giúp tránh những rắc rối và hiểu lầm giữa các thành viên trong trường hợp có vấn đề xảy ra với công ty. Do đó, rất cần dành thời gian họp và thảo luận cẩn thận với nhau về vấn đề này.