Quỹ đầu tư quốc gia đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế, và là một lĩnh vực đang phát triển nhanh về số lượng, quy mô và sự chuyên sâu trong hoạt động đầu tư ở cả trong và ngoài nước. Vậy Quỹ đầu tư quốc gia là gì? Và vai trò của nó đối với nền kinh tế như thế nào?

Khái niệm Quỹ đầu tư quốc gia

Quỹ đầu tư quốc gia, hay còn được gọi là Sovereign Wealth Funds (SWF), là các quỹ đầu tư được sở hữu bởi nhà nước, chính phủ hoặc một thực thể có nguồn tiền dư thừa từ quốc gia.

Quỹ đầu tư quốc gia là quỹ được sở hữu bởi nhà nước

Nguồn tiền của SWF có thể bắt nguồn từ nhiều nguồn khác nhau, như doanh thu từ khai thác tài nguyên tự nhiên như dầu mỏ hay khoáng sản. Một số quỹ có nguồn tiền từ dự trữ ngân hàng, thặng dư thương mại hoặc hoạt động ngoại hối.

Mỗi quỹ SWF thường có mục tiêu đầu tư riêng, phụ thuộc vào tình hình kinh tế của quốc gia. Các quỹ này có thể sử dụng tiền để mua trái phiếu, cổ phiếu hoặc đầu tư vào các lĩnh vực tiềm năng có khả năng sinh lời. Mục tiêu đầu tư của từng quốc gia sẽ có những chiến lược riêng biệt.

>>> Xem thêm: Vốn điều lệ là gì? vốn điều lệ dùng để làm gì và cách tính 

Các loại Quỹ đầu tư quốc gia

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) phân loại các Quỹ đầu tư quốc gia (SWF) thành năm loại dựa trên các mục tiêu chính của chúng:

• Quỹ bình ổn: Quỹ bình ổn được thành lập để ngăn chặn biến động giá cả quá mức của hàng hóa trên thị trường, đặc biệt là trong trường hợp dầu mỏ, và để giảm thiểu tác động bất lợi đối với tài chính và nền kinh tế của một quốc gia. Các quỹ này thường tập trung vào việc ổn định giá các sản phẩm dầu mỏ, chẳng hạn như xăng và khí đốt tự nhiên.

• Quỹ tiết kiệm: Quỹ tiết kiệm được sử dụng để tích lũy nguồn tài chính cho các nhu cầu trong tương lai. Ví dụ, các quốc gia như Ả Rập Saudi, với nguồn tài nguyên dầu mỏ dồi dào và không thể tái tạo, thành lập các quỹ đầu tư để đa dạng hóa tài sản và tiết kiệm cho các mục tiêu và thế hệ tương lai.

Nguồn dầu mỏ của Ả Rập Saudi được thành lập thành quỹ tiết kiệm tương lai

• Các công ty đầu tư dự trữ: Các công ty đầu tư dự trữ được coi là dự trữ tài chính của tiểu bang và được thành lập để giảm chi phí nắm giữ tài sản hoặc cơ cấu đầu tư vào các dự án khác nhau để tạo ra lợi nhuận.

• Quỹ phát triển: Quỹ phát triển ưu tiên các nguồn tài chính cho các dự án phát triển kinh tế và xã hội mang lại lợi ích đáng kể. Các dự án này thường bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng và tăng trưởng công nghiệp, nhằm tác động tích cực đến tăng trưởng sản xuất của một quốc gia. Quỹ này thường tiết kiệm các nguồn tài chính trong những năm có dư thặng tài chính lớn và được sử dụng để duy trì sự ổn định kinh tế trong các giai đoạn khó khăn.

• Quỹ dự trữ hưu trí: Quỹ dự trữ hưu trí là tổ chức tài chính quản lý các hợp đồng tiết kiệm hưu trí tự nguyện giữa cá nhân và công ty hoặc chính phủ. Trong những năm làm việc, cá nhân và người sử dụng lao động đóng góp một khoản tiền nhất định để đảm bảo thu nhập thường xuyên sau nghỉ hưu hoặc không còn khả năng làm việc. Nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, vận hành quỹ hưu trí theo mô hình "trả theo mức sử dụng", trong đó phúc lợi của người về hưu hiện tại được tài trợ bởi sự đóng góp của người lao động.

>>> Xem thêm: CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ LÀ GÌ? CÔNG CỤ VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ 

Quỹ đầu tư quốc gia có vai trò thế nào đối với nền kinh tế?

Phục hồi thị trường sau khủng hoảng kinh tế

Sau cuộc khủng hoảng tài chính Châu Á năm 1997, nhận thức về vấn đề này đã khẩn trương tăng cường dự trữ các tài sản có tính thanh khoản cao trong quỹ đầu tư quốc gia. Điều này đã giúp các nước phục hồi kinh tế và trở thành những chủ nợ mới.

Khi khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 xảy ra, việc triển khai các quỹ đầu tư quốc gia đã có hiệu quả đáng kể trong việc bình ổn kinh tế toàn cầu và giúp thị trường thoát khỏi tình trạng suy thoái. Các khoản đầu tư từ quỹ đầu tư quốc gia đã đóng góp quan trọng trong việc khôi phục sự ổn định và phục hồi kinh tế toàn cầu.

Đối với doanh nghiệp

Quỹ đầu tư quốc gia không chỉ có tác động tích cực đối với sự phục hồi kinh tế sau các cuộc khủng hoảng, mà còn có ảnh hưởng tích cực đến các doanh nghiệp.. Theo lý thuyết tín hiệu, các công ty sau khi nhận được đầu tư lớn từ SWF thường trở nên mạnh mẽ hơn.

Các nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt giữa tác động của nhà đầu tư nhỏ lẻ và các quỹ lớn như SWF. Nhà đầu tư nhỏ lẻ thường ít quan tâm đến việc giám sát và quản lý doanh nghiệp mà họ đầu tư, trong khi các quỹ lớn lại thường có sự quan tâm đặc biệt đến quản lý. Điều này dẫn đến việc các doanh nghiệp nhận được đầu tư từ SWF không chỉ hoạt động tốt hơn mà còn tăng giá trị của công ty.

Vai trò đối với các dự án xã hội phi lợi nhuận

Việc chính phủ đầu tư vào các dự án cũng nhằm mục đích xã hội phi lợi nhuận. Khi nhận được đầu tư từ quỹ đầu tư quốc gia, các doanh nghiệp phải xem xét việc sử dụng và tuyển dụng nguồn lao động, công nghệ sản xuất để tuân thủ chính sách xã hội của nhà nước.

Dù quỹ SWF không can thiệp trực tiếp vào quyết định, việc lựa chọn đầu tư vào các loại hình doanh nghiệp cụ thể (như những doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong ngành kinh tế) cũng phục vụ mục tiêu phi lợi nhuận và hỗ trợ xã hội.

Quỹ đầu tư quốc gia có vai trò quan trọng trong cả doanh nghiệp và quốc gia

>>> Xem thêm: Suy thoái kinh tế và hậu quả của suy thoái kinh tế 

Đa dạng hóa nguồn thu đầu tư 

Các quỹ đầu tư quốc gia được thành lập bởi các quốc gia với mục đích đa dạng hóa nguồn thu từ các lĩnh vực đầu tư khác nhau.

Ví dụ, các quốc gia Trung Đông, với lượng dự trữ dầu mỏ dồi dào, thành lập các quỹ SWF có giá trị lớn nhất thế giới. Mục tiêu của những quỹ này là để giảm rủi ro từ các cuộc khủng hoảng liên quan đến dầu mỏ và tạo ra nguồn thu đa dạng.

Nguồn tài chính lớn trong các quỹ này chủ yếu đến từ cuộc khủng hoảng dầu mỏ trong thập kỷ 1970-1980. Các quốc gia này là những người hưởng lợi nhiều nhất khi giá dầu tăng mạnh.

Quỹ đầu tư quốc gia đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với cả doanh nghiệp và quốc gia. Tuy nhiên, tồn tại một số nghi ngại liên quan đến mức độ minh bạch của chúng. Với việc quản lý tốt, quỹ đầu tư quốc gia có thể đóng góp đáng kể vào sự phát triển và thịnh vượng của quốc gia và cộng đồng.