Lũng đoạn thị trường là một hiện tượng nguy hiểm trong lĩnh vực tài chính, gây ra những biến động lớn và mất cân bằng nghiêm trọng. Dù xuất hiện dưới nhiều hình thức, bản chất của lũng đoạn thị trường vẫn là thao túng giá cả, khối lượng và tâm lý nhà đầu tư. Hiện tượng này không chỉ ảnh hưởng đến sự minh bạch của thị trường mà còn gây tổn hại đến nền kinh tế. Trong bài viết này, KIENTHUCKINHTE sẽ giúp bạn hiểu rõ về lũng đoạn thị trường và các hệ lụy đi kèm.

Lũng đoạn thị trường là gì?

Lũng đoạn thị trường (market manipulation) là một hoạt động có mục tiêu can thiệp vào quá trình vận hành tự do và công bằng của thị trường, thường gây ra các hiệu ứng giả tạo liên quan đến giá cả của thị trường chứng khoán, hàng hóa hoặc tiền tệ.

Lũng đoạn thị trường thường diễn ra dưới nhiều hình thức như làm giả dữ liệu, phát tán thông tin sai lệch, thao túng khối lượng giao dịch, hoặc tiến hành các giao dịch mua bán giả mạo nhằm tác động đến giá cả trên thị trường chứng khoán, hàng hóa hoặc tiền tệ. Đằng sau những hành vi này là mục đích thu lợi bất chính, gian lận tài chính hoặc tạo ưu thế không công bằng cho một nhóm nhà đầu tư nhất định.

Hành vi lũng đoạn không chỉ phá vỡ nguyên tắc minh bạch mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến tâm lý thị trường. Khi niềm tin bị đánh mất, các quyết định đầu tư trở nên thiếu cơ sở, làm gia tăng rủi ro và kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho cả hệ thống kinh tế.

Lũng đoạn thị trường là gì? (Ảnh Internet)

>>>Xem thêm: ĐẦU CƠ BẤT ĐỘNG SẢN LÀ GÌ? GIẢI MÃ BẢN CHẤT, RỦI RO VÀ NHỮNG LẦM TƯỞNG PHỔ BIẾN HIỆN NAY

Nguyên nhân gây lũng đoạn thị trường

Lũng đoạn thị trường không xảy ra ngẫu nhiên mà bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến và có tác động mạnh nhất đến hành vi thao túng thị trường:

- Tham lam và đầu cơ: Một số nhà đầu tư có xu hướng muốn kiếm lợi nhuận nhanh chóng và cao bằng cách mua bán các loại tài sản, hàng hóa hoặc tiền tệ với giá cao hơn hoặc thấp hơn giá trị thực của chúng. Họ có thể sử dụng các chiến thuật như churning, stock bashing, pump and dump để thao túng giá cả và khối lượng giao dịch của thị trường. 

Ví dụ: Năm 2021, nhiều cổ phiếu "rác" tại một số sàn giao dịch chứng khoán châu Á bị các nhóm đầu cơ thao túng thông qua các diễn đàn đầu tư trực tuyến, khiến giá tăng vọt bất thường trước khi sụp đổ, gây thiệt hại lớn cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ.

- Thiếu minh bạch và công bằng: Một số doanh nghiệp có hành vi vi phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán bằng cách không công bố hoặc công bố sai lệch các thông tin về tình hình tài chính, kinh doanh, quy hoạch hay pháp lý của mình. Họ có thể sử dụng các kênh thông tin không chính thống như email spam, diễn đàn trực tuyến hay mạng xã hội để quảng bá hoặc bôi xấu các sản phẩm của mình hoặc của đối thủ cạnh tranh. Họ cũng có thể sử dụng các mối quan hệ hoặc tiếp tay cho các tổ chức hay cá nhân khác để gây lũng đoạn thị trường.

Ví dụ: Trước khi bị điều tra, một số công ty trong lĩnh vực công nghệ tài chính đã nâng giá trị doanh nghiệp bằng cách công bố sai lệch về số lượng người dùng và doanh thu, khiến giá cổ phiếu tăng bất thường rồi lao dốc sau đó.

- Sự can thiệp của chính phủ: Một số chính phủ có thể có ý định hoặc không ý thức được ảnh hưởng của các chính sách hay quyết định của mình đến thị trường tài chính. Họ có thể ra các quy định mới, điều chỉnh thuế, lãi suất, tỷ giá hay ngân sách nhà nước mà không xem xét kỹ lưỡng các tác động tiêu cực hay không mong muốn của chúng. Họ cũng có thể thiếu sự giám sát hay xử lý kịp thời các vi phạm hay rủi ro trên thị trường. 

Ví dụ: Việc một số quốc gia bất ngờ siết chặt quản lý lĩnh vực tiền mã hóa đã gây ra làn sóng bán tháo, khiến thị trường tài sản số biến động mạnh và ảnh hưởng dây chuyền tới các kênh đầu tư truyền thống.

Lũng đoạn thị trường không xảy ra ngẫu nhiên mà bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau (Ảnh Internet)

Hình thức lũng đoạn thị trường điển hình

Trên thị trường chứng khoán, lũng đoạn thường diễn ra dưới hai hình thức phổ biến và dễ nhận biết nhất, bao gồm:

Bẫy bơm xả - Pump and dump

Bẫy bơm xả (Pump and Dump) là một trong những chiêu thức gian lận, thao túng giá cổ phiếu phổ biến trong thị trường chứng khoán. Hành vi này thường do các nhà đầu tư hoặc nhóm người tạo ra, nhằm thao túng giá chứng khoán. Quá trình này bao gồm hai giai đoạn:

- Giai đoạn “Pump” (Bơm): Trong giai đoạn này, các nhà đầu tư hoặc nhóm người sẽ tạo ra sự tăng giá nhân tạo cho một cổ phiếu bằng cách tạo ra sự quảng bá tích cực và tăng cường sự quan tâm từ phía các nhà đầu tư khác. Thông qua các phương tiện như tin tức giả mạo, thông tin thiếu chính xác, họ làm tăng giá cổ phiếu và tạo ra sự kích thích và quan tâm từ các nhà đầu tư khác.

- Giai đoạn “Dump” (Xả): Sau khi giá cổ phiếu đã được bơm lên đến mức mong muốn, các đối tượng này sẽ thực hiện hành động “xả” bằng cách bán cổ phiếu mà họ đã mua trước đó với giá cao, tạo ra sự sụp đổ hoặc giảm giá mạnh của cổ phiếu. Từ đó thu lợi nhuận từ việc bán cổ phiếu với giá cao sau khi đã tạo ra sự tăng giá giả tạo.

Bẫy bơm xả là một trong những chiêu thức gian lận, thao túng giá cổ phiếu phổ biến trong thị trường chứng khoán (Ảnh Internet)

Gian lận giao dịch

Theo quy định tại khoản 2 Điều 3 Nghị định 156/2020/NĐ-CP, thao túng và lũng đoạn thị trường chứng khoán là việc thực hiện các hành vi giao dịch sau đây:

- Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của bản thân hoặc của người khác hoặc thông đồng liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo. Điều này có thể dẫn đến tình trạng giá chứng khoán bị thao túng, không phản ánh đúng sự cung cầu thực tế trên thị trường.

- Đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua, bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo. Điều này có thể gây ra sự biến động giá chứng khoán không đúng với tình hình thị trường thực tế, làm mất tính minh bạch và công bằng của giao dịch chứng khoán.

- Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường.

- Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán. Hình thức này có thể tạo ra sự tác động không chính đáng đến giá chứng khoán và gây lũng đoạn thị trường.

Ngoài ra còn có các hành vi lũng đoạn thị trường như thay đổi lãi suất, quy trình cho vay hoặc việc bán khống cổ phiếu có thể gây ra tổn thất lớn.

>>>Xem thêm: CHUYỂN GIÁ LÀ GÌ? CÁC HÌNH THỨC CHUYỂN GIÁ PHỔ BIẾN

Ảnh hưởng lũng đoạn thị trường đối với nền kinh tế

Lũng đoạn thị trường gây tác động tiêu cực đến kinh tế. Cụ thể như sau:

Giảm sự minh bạch và công bằng của thị trường

Điều này dẫn đến sự mất niềm tin của các nhà đầu tư và người tiêu dùng, khiến họ trở nên lo ngại và cảm thấy không an tâm khi tham gia vào các hoạt động giao dịch và đầu tư.

Sự kiện Enron là một trong những ví dụ điển hình về hậu quả của lũng đoạn thị trường. Enron Corporation, một công ty năng lượng hàng đầu tại Hoa Kỳ, đã thực hiện các hành vi gian lận tài chính và lạm dụng quyền lực để thao túng thị trường. Enron đã giấu nợ nần và tạo ra các công ty giả để làm tăng giá trị cổ phiếu của mình. Hành động này đã gây mất niềm tin của các nhà đầu tư và người tiêu dùng, khiến họ mất hàng tỷ đô la khi Enron bị sụp đổ vào năm 2001.

Hậu quả của sự kiện Enron lan rộng đến cả hệ thống tài chính và kinh tế. Sự sụp đổ của Enron đã làm sụp đổ Arthur Andersen, một trong những công ty kiểm toán hàng đầu thời đó. Niềm tin của nhà đầu tư và công chúng vào tính minh bạch và công bằng của thị trường đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Biến động bất thường về giá và khối lượng giao dịch

Lũng đoạn thị trường tạo ra biến động không tự nhiên trong giá cả và khối lượng giao dịch của các tài sản, hàng hóa hoặc tiền tệ. Từ đó dẫn đến sự xuất hiện của các giao dịch bất thường và bong bóng kinh tế, gây ra những tác động tiêu cực cho sự ổn định và phát triển của kinh tế.

Bong bóng dot-com là một trong những sự kiện lũng đoạn thị trường có hậu quả nghiêm trọng đến nền kinh tế. Sự kiện này diễn ra vào cuối những năm 1990 đến đầu những năm 2000, khi thị trường chứng khoán liên quan đến công nghệ dot-com (các công ty hoạt động trên Internet) trở nên cực kỳ nóng, thu hút sự quan tâm và đổ tiền từ các nhà đầu tư.

Trong giai đoạn này, giá cổ phiếu của các công ty dot-com tăng vọt lên mức không tương xứng với giá trị thực. Các nhà đầu tư đã đổ một lượng lớn tiền vào các công ty này mà không quan tâm đến khả năng sinh lợi và giá trị thực sự của chúng. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này không phản ánh thực tế về khả năng kinh doanh của các công ty dot-com.

Vì vậy, các nhà đầu tư đã nhận ra các công ty này không đáng giá như mong đợi ban đầu. Điều này đã gây ra một sự điều chỉnh sụt giảm mạnh trong thị trường chứng khoán, dẫn đến sụp đổ của nhiều công ty dot-com và sự mất mát tài sản đáng kể cho các nhà đầu tư.

Lũng đoạn thị trường tạo ra biến động không tự nhiên trong giá cả và khối lượng giao dịch của các tài sản, hàng hóa hoặc tiền tệ (Ảnh Internet)

Ảnh hưởng đến sự phát triển của các ngành kinh tế quan trọng

Lũng đoạn thị trường có tác động xấu đến sự phát triển của các ngành kinh tế quan trọng như bất động sản, năng lượng, công nghệ và các lĩnh vực khác. Vụ khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã gây ra lũng đoạn thị trường và ảnh hưởng xấu đối với nhiều ngành kinh tế quan trọng.

Sự suy giảm kinh tế, thất thoát vốn, suy yếu ngành ngân hàng và sự ảnh hưởng đa dạng đến các ngành khác là những hậu quả tiêu cực của khủng hoảng này. Sự kiện này cũng có tác động lan rộng và ảnh hưởng toàn cầu, làm giảm sự ổn định và phát triển kinh tế.

Mất sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế và khu vực

Sự không minh bạch, quy trình không công bằng và tình trạng thị trường không ổn định tạo ra một môi trường kinh doanh không thuận lợi. Vụ khủng hoảng tài chính châu Âu năm 2011 là một ví dụ. Các nền kinh tế châu Âu như Hy Lạp, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha đã gặp khó khăn trong việc vận hành thị trường tài chính và tiền tệ, dẫn đến sự giảm sức cạnh tranh và ảnh hưởng đến nền kinh tế khu vực và thế giới.

>>>Xem thêm: Giá trị tài sản ròng là gì? Những điều cần phải nắm rõ

Tạm kết

Lũng đoạn thị trường là hành vi gây tổn hại nghiêm trọng đến sự minh bạch và ổn định của thị trường tài chính. Khi các yếu tố thao túng xuất hiện, niềm tin của nhà đầu tư bị lung lay, kéo theo hàng loạt hệ lụy kinh tế. Việc nhận diện, cảnh giác và ngăn chặn lũng đoạn thị trường là trách nhiệm chung của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà đầu tư. Hy vọng bài viết của KIENTHUCKINHTE giúp bạn có góc nhìn rõ ràng và chủ động hơn trước những rủi ro tiềm ẩn này.