Con hào kinh tế – Economic moat

Bài này sẽ nói về con hào kinh tế, một thứ vô cùng quan trọng đối với những nhà kinh doanh và những nhà đầu tư giá trị

Mình sẽ phân tích nó dưới góc độ một nhà kinh doanh, từ đó bạn sẽ hiểu bản chất thật sự của con hào. Điều này sẽ ảnh hưởng tích cực tới chiến lược phát triển doanh nghiệp của bạn, hoặc cách chọn công ty đầu tư của bạn sau này.

Kiến thức này cực kỳ quan trọng đối với nhà kinh doanh cũng như nhà đầu tư.

Con hào kinh tế là gì?

Hãy tưởng tượng một tòa lâu đài có một con hào nước bao quanh dưới chân, nó giúp ngăn quân giặc không thể tiếp cận lâu đài. Chỉ có một cây cầu để dẫn vào lâu đài thôi, và khi giặc xuất hiện, người ta chỉ cần kéo cây cầu đó lên là xong. Doanh nghiệp của bạn cũng cần một con hào như vậy.

Con hào kinh tế là khả năng một doanh nghiệp có thể duy trì lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ, nhằm bảo vệ doanh nghiệp, thị phần và lợi nhuận trong thời gian dài.

Các công ty có con hào rộng có thể đi trước đối thủ một bước, đó là sức mạnh, là lợi thế cạnh tranh bền vững. Ho thường vượt trội so với đối thủ về lợi nhuận.

 

Tầm quan trọng của con hào kinh tế

Nếu doanh nghiệp không có một con hào đủ rộng. bạn sẽ không có cách gì để ngăn đối thủ cạnh tranh. Giả sử bạn bán một sản phẩm giống hệt như bao người. Nếu các đối thủ hạ giá, một là bạn hạ giá theo, hai lạ bạn mất khách. Cuối cùng vẫn là bị giảm lợi nhuận.

Để tránh việc đỏ xảy ra, bạn phải hướng tới độc chiếm một phân khúc thị trường, hoặc làm cho sản phẩm nổi bật so với các đối thủ cạnh tranh. Sau đó xây dựng một con hào để bảo vệ nó.

Mọi công ty thành công đều hiểu rằng luôn có mối đe dọa xâm lăng từ các đối thủ cạnh tranh, và việc bảo vệ doanh nghiệp là điều bắt buộc nếu muốn duy trì sự thống trị lâu dài.

Những nhà lãnh đạo nhạy bén có khả năng nhìn ra sự xói mòn khi các đối thủ xâm lăng thị phần của họ. Đó là lý do một doanh nghiệp nếu muốn duy trì ưu thế, muốn trường tồn thì buộc phải xây dựng con hào kinh tế.

 

5 loại con hào kinh tế cứng

Có 5 loại con hào kinh tế cứng là: Thương hiệu, bí mật kinh doanh, quy mô hiệu quả, khó chuyển đổi, và giá thấp.

1. Thương hiệu

Có nhiều sản phẩm giống nhau, nhưng bạn sẵn sàng trả nhiều tiền hơn để mua một sản phẩm nào đó, thực chất là bạn mua thương hiệu đó. Đó là một lợi thế bảo vệ doanh nghiệp. Gọi là “con hào thương hiệu”.

Ví dụ: Gillette, Coca-cola, Apple, Nike…

 

2. Bí mật kinh doanh

Là những công ty có công thức bí mật hoặc bằng sáng chế / sở hữu trí tuệ. Làm cho việc cạnh tranh trực tiếp với công ty đó rất khó khăn hoặc bất hợp pháp. Đối thủ không thể sao chép hoặc phải trả phí bản quyền.

Ví dụ: KFC (công thức chiên gà bí mật), Intel (chất bán dẫn), Xerox (máy photocopy),…

 

3. Quy mô hiệu quả

Đôi khi có một số công ty phục vụ thị trường quá tốt đến nổi những đối thủ không theo kịp, phải bỏ cuộc, từ đó tạo cho họ trạng thái gần như độc quyền. Đó gọi là quy mô hiệu quả.

Hoặc là những công ty có quyền khống chế thị trường. Thường là ở một số lĩnh vực như tàu biển, điện, nước,… Giả sử bạn đi đường (do tư nhân đầu tư), bạn phải trả tiền khi qua trạm thu phí.

Ví dụ: Các công ty BOT, các dịch vụ công (như công chứng, thừa phát lại, thu gom rác…).

Ví dụ công ty cụ thể: Superdong (hãng tàu cao tốc chở khách ở miền Tây Nam VN)

 

4. Khó chuyển đổi

Là những công ty có sản phẩm “trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống“, mà rất khó chuyển đổi. Khách hàng khó đổi sản phẩm vì chi phí chuyển đổi cao hoặc nó gây ra phiền phức, bất tiện. Những công ty này có thể tính giá cao cho sản phẩm của họ mà khách vẫn phải xài, trong khi đối thủ cung cấp miễn phí mà vẫn không ai xài.

Ví dụ: Hệ điều hành Windows của Microsoft. Phần mềm Photoshop của Adobe.

 

5. Giá thấp

Là những công ty có khả năng hạ giá thấp đến mức không đối thủ nào chạy theo nổi. Thường là họ có khả năng giảm chi phí đầu vào xuống cực thấp, chẳng hạn như tiếp cận nguyên liệu thô với giá rẻ, kéo theo giá bán ra cũng cực thấp, tạo thành lợi thế.

Ví dụ: BigC, Wal-mart, Costco,…

Wal-mart đã chọn chiến lược giá làm lợi thế cạnh tranh. Họ đã mở rộng quy mô từ rất sớm, thương lượng với các nhà cung cấp nhằm cung cấp một mức giá thấp cho khách hàng. Từ đó lượng hàng bán ra nhiều hơn. Nhờ bán nhiều hơn nên họ có thể đám phán lại với các nhà cung cấp, để được giá đầu vào thấp hơn nữa. Các đối thủ khi phát hiện ra, không thể sao chép cách làm này vì chạy theo không kịp nữa.

                                        >>>Xem thêm: A-Z KINH NGHIỆM THUÊ MẶT BẰNG KINH DOANH

2 loại con hào kinh tế mềm

6. Hiệu ứng mạng lưới

Giả sử khi dịch vụ của một công ty có nhiều người sử dụng, đến mức kéo theo sự gia tăng khách mới và giữ chân khách cũ rất tốt. Đó gọi là hiệu ứng mạng lưới.

Ví dụ: Khi hàng triệu người mua hàng trên Amazon, những người bán cũng sẽ tham gia để bán được nhiều hơn, dễ hơn, đồng thời làm tăng sự đa dạng sản phẩm. Kéo theo là người mua cũng tìm đến Amazon nhiều hơn, vì họ dễ dàng tìm thấy nhiều sản phẩm hơn, giá cạnh tranh hơn.

 

7. Văn hóa doanh nghiệp

Đây là một loại con hào rất khó xác định, đòi hỏi bạn phải nhạy bén và có kinh nghiệm. Một doanh nghiệp có cách quản trị tốt, người lãnh đạo xịn hoặc một văn hóa đặc biệt có thể trở thành một con hào mềm, đóng góp một phần vào thành công và sự bền vững của doanh nghiệp đó trong thời gian dài. Rất khó để mô tả con hào này.

Ví dụ: Nếu bạn là một công ty sản xuất điện thoại nhỏ, và bạn có được Steve Jobs về làm lãnh đạo, mọi chuyện coi như êm, thành công gần như chắc chắn, không sợ đối thủ cạnh tranh nữa. Đó là một loại con hào.

 

Con hào không tồn tại mãi mãi

Theo nguyên lý của kinh tế học hiện đại: Qua thời gian, cạnh tranh sẽ làm xói mòn bất kỳ lợi thế cạnh tranh nào mà một công ty sở hữu. Bởi vì các đối thủ cạnh tranh sẽ liên tục cải tiến để đưa ra phương pháp tốt hơn, để giành lấy lợi thế cạnh tranh.

Nếu bạn là chủ doanh nghiệp, bạn phải luôn tiến lên, phải luôn củng cố con hào, nếu không trước sau gì nó cũng sẽ tiêu tan. Nếu bạn là một nhà đầu tư, bạn cũng phải cẩn thận xem xét liệu doanh nghiệp có đang củng cố con hào của họ hay không.

Ví dụ rõ ràng nhất chính là Nokia, có cả con hào bí mật kinh doanh lẫn con hào thương hiệu, họ đứng đầu thị trường trong suốt 7 năm, không có đối thủ. Nhưng họ ngủ quên trên chiến thắng, kết quả là bị đối thủ hạ bệ.

Trong nhiều trường hợp, có những thứ giống hệt con hào kinh tế, nhưng nó vô cùng tạm bợ, đó gọi là con hào giả.

                >>>Xem thêm: LÃI KÉP LÀ GÌ?

Phát hiện con hào kinh tế

Phần này dành riêng cho các nhà đầu tư, cách để bắt mạch một công ty có con hào kinh tế.

Rất khó phát hiện con hào kinh tế khi nó được tạo ra, thường là người ta sẽ nhận ra nó khi nó đã lớn mạnh, có sự ảnh hưởng đến thị trường, và khi đó công ty đã phát triển cao rồi.

Để phát hiện ra con hào kinh tế, bạn cần có độ nhạy bén, bắt nguồn từ sự am hiểu ngành và kinh nghiệm bản thân. Những thông tin bên dưới đây có thể hỗ trợ bạn phát hiện con hào kinh tế.

 

Độ rộng của con hào kinh tế

Con hào kinh tế rất khó định lượng vì bạn không thể quy nó ra giá trị bằng tiền được. Nhưng nó là một yếu tố định tính quan trọng, góp phần trong thành công hay thất bại về lâu dài của một công ty.

Khi xem xét độ rộng của con hào kinh tế, đầu tiên bạn nên xem lịch sử tài chính của công ty. Những công ty làm ăn có lời trong nhiều năm thường có một con hào, nhất là khi lợi nhuận tăng và ổn định.

Tuy nhiên, xem xét quá khứ chỉ là một cách dự đoán tương lai mà thôi. Bạn phải xem xét cả lợi nhuận trong hiện tại và xu hướng trong tương lai nữa. Việc này còn giúp phát hiện con hào giả, như ví dụ dưới đây.

Ví dụ: Một công ty trà sữa đã kiếm lời trong nhiều năm, hiện tại vẫn rất lời và ổn định. Họ còn là một doanh nghiệp mạnh, có thương hiệu (con hào thương hiệu), có công thức trà sữa bí mật (con hào bí mật kinh doanh). Nhưng xu hướng cho thấy ngành trà sữa sẽ không bền, vậy bạn không nên đầu tư vào công ty đó.

                           >>> Xem thêm: TẤT TẦN TẬT KIẾN THỨC VỀ MÔ HÌNH KINH DOANH

Hãy xem xét 6 yếu dưới đây:

Nếu một công ty có con hào kinh tế tốt, những chỉ số này thường cao đều trong suốt thời gian dài. Nếu những chỉ số ổn định và sản phẩm bền vững, đó là dấu hiệu công ty này có khả năng đem tiền về cho bạn trong tương lai.

1. ROIC: Hệ số thu nhập trên tổng vốn đầu tư. Là lượng tiền công ty kiếm được so với vốn bỏ ra. Hệ số ROIC nên lớn hơn hoặc bằng 10.

(ROIC – Return of Invested Capital. Còn có tên khác là ROC – Return on Capital = thu nhập trên vốn)

2. Lợi nhuận: Nên tăng trưởng ít nhất 10%.

3. Doanh thu bán hàng: Nên tăng trưởng ít nhất 10%.

4. Giá trị sổ sách: Là tiền thật của công ty, giả sử bạn ngừng kinh doanh, bán hết tài sản và trả hết nợ, số tiền còn lại chính là giá trị sổ sách. Nên tăng trưởng ít nhất 10%.

5. Tiền mặt: Nên tăng trưởng ít nhất 10%.

6. Nợ: Tốt nhất là không có nợ. Nếu có nợ thì nợ không được lớn hơn lợi nhuận trong ba năm.

Để nắm những số liệu này, bạn cần dữ liệu tài chính dài hạn. Nếu bạn là nhà đầu tư chứng khoán, bạn có thể tìm dữ liệu ở các trang dữ liệu chứng khoán như MSN, Yahoo, Cafef, Vietstock,…

                                >>>Tham gia cộng đồng kinh doanh: Vietnam Business News