Toshiba luôn tạo ra nhiều sản phẩm cho Thế Giới trong vòng 140 năm qua, nhưng thời kỳ huy hoàng đã bị nhấn chìm bởi những rắc rối xảy ra liên tiếp vào năm 2015. Vào ngày 23/3, Hội đồng Quản trị Toshiba chấp thuận đề nghị mua lại từ một nhóm doanh nghiệp với giá 2.000 tỷ yên (15,3 tỷ USD). Động thái này đã đánh dấu sự sụp của Toshiba trong hàng loạt bê bối, từ gian lận kế toán đến sai sót quản trị trong doanh nghiệp.

Quá trình hình thành Toshiba

Toshiba được biết đến là một tập đoàn đa ngành tại Nhật Bản, chuyên sản xuất và cung cấp các sản phẩm từ hàng điện tử tiêu dùng đến công nghệ năng lượng hạt nhân. Hãng đã gây dựng nên tên tuổi của mình khi áp dụng những công nghệ tiên tiến vào sản phẩm của mình.

Những công nghệ này được sử dụng vào các sản phẩm tủ lạnh và sau này là chiếc TV màu đầu tiên trên Thế Giới. Toshi là một trong những thương hiệu điện dễ nhận biết nhất trên toàn cầu. Với sự thành công như vậy thì Toshiba đã được hình thành như thế nào? Hãy tìm hiểu ngay nhé.

Hai công ty tiền thân của Toshiba

Đại gia công nghệ Toshiba đã được bắt đầu từ hai công ty độc lập. Đó là Tanaka Seizo-sho (Tanaka Engineering Works) và Hakunetsu-sha. Vào năm 1873, Bộ Kỹ thuật Nhật Bản -cơ quan chịu trách nhiệm hiện đại hóa nước này đã đề nghị Hisashige Tanaka phát triển thiết bị điện báo.

Tanaka nổi tiếng từ khi còn rất trẻ, nhờ tạo ra nhiều sản phẩm như búp bê có thể cử động hoặc đồng hồ vĩnh cửu. Năm 1875, ông xây một nhà máy ở Tokyo để sản xuất các đơn hàng của chính phủ. Đến năm 1882, công ty Tanaka Seizo-sho được thành lập. Năm 1893, họ đổi tên thành Shibaura Seisaku-sho.

Vào năm 1878, Ichisuke Fujioka cũng đã tạo ra chiếc đèn hồ quang đầu tiên của Nhật Bản  với sự hướng dẫn của một giáo sư nước ngoài, khi đang học tại Trường Kỹ thuật Hoàng gia (hiện nay là Khoa Kỹ thuật thuộc đại học Tokyo).

Vào khoảng thời gian này Nhật Bản còn phải nhập khẩu toàn bộ đèn điện từ nước ngoài. Fujioka thành lập công ty Hakunetsu-sha vào năm 1890 để sản xuất bóng đèn trong nước. Năm 1899, Hakunetsu-sha đổi tên thành Tokyo Denki.

Hai công ty này đã tiên phong trong việc phát triển các thiết bị điện tử tại Nhật Bản. Các sản phẩm của hai công ty này sản xuất như máy phát điện chạy bằng tuabin bánh xe nước hoặc máy phát sóng.

Hai công ty đã mở rộng ra nhiều lĩnh vực, họ đã lấn sang các mảng như thiết bị y tế và radio. Ở thời kỳ này, họ cũng đã ra mắt nhiều sản phẩm đầu tiên có tại Nhật Bản như quạt điện, máy giặt, tủ lạnh.

Nhà máy của Tanaka

>>> Tham gia cộng đồng kinh doanh lớn nhất Việt Nam: Vietnam Business News

Toshiba chính thức ra đời

Vì là thành viên của một hiệp hội, Shibaura Engineering Works và Tokyo Electric Company đã hợp tác với nhau ở nhiều lĩnh vực và sở hữu chéo cổ phần của nhau. Vào năm 1939, hai công ty này đã sáp nhập lại và lấy tên là Tokyo Shibaura Denki, với tham vọng là trở thành một trong những công ty sản xuất máy móc cơ khí hàng đầu Thế Giới.

Sau Đại chiến Thế Giới thứ II, Toshiba tập trung bàn đầu vào máy móc hạng nặng, sau đó chuyển sang các thiết bị nhỏ gọn hơn. Họ đã mở nhiều chi nhánh bán hàng và đã bắt đầu xuất khẩu sản phẩm của mình sang Đông Nam Á.

Vào thập niên 50, kinh tế Nhật Bản bùng nổ, điều này đã thúc đẩy các ngành máy móc công nghiệp, điện tử và truyền thông phát triển. Từ đó doanh thu của Toshiba cũng tăng mạnh trong thời gian này.

Họ đã ra mắt nhiều sản phẩm khác nhau như lò vi sóng, TV màu, nồi cơm điện. Một số công nghệ còn đi đầu Thế Giới, máy đọc zip code tự động hay điều hòa Inverter dùng trong gia đình.

Vào năm 1984, cái tên Toshiba ra đời và để thay thế tên cũ Tokyo Shibaura Denki. Vào thập niên 90, nền kinh tế Nhật Bản trí tuệ, Toshiba phải áp dụng chiến lược “tập trung và lựa chọn” để có thể tiếp tục tăng trưởng bền vững.

Toshiba đã tập trung nguồn lực vào những lĩnh vực tiềm năng và các lĩnh vực mới. Họ cũng phải hỗ trợ có chọn lọc với các mạng đang bão hòa hoặc đang đi xuống. Cuối cùng, Toshiba đã tập trung nguồn lực vào lĩnh vực bán dẫn và máy tính cá nhân (PC).

Hỗn loạn xảy ra trong một thập kỷ

Vài năm trở lại đây, hoạt động của đại gia công nghệ Toshiba đã gặp nhiều rắc rối. Vào năm 2015, họ bị phát hiện gian lận kế toán. Theo kết luận của ủy ban điều tra, Toshiba đã phóng đại lợi nhuận lên thêm 151,8 tỷ yên (1,2 tỷ USD) trong vòng 5 năm. Con số này lớn hơn gấp 3 lần dự tính ban đầu của hãng.

Toshiba bị lỗ chủ yếu ở những mảng cốt lõi tại Trung Quốc, Hàn Quốc và phải chuyển sang tập trung vào cơ sở hạ tầng, điện hạt nhân. Sau khi điều chỉnh, Toshiba đã báo lổ 3,8 tỷ yên vào năm 2014.

Qua kết quả điều tra, người khác nhìn nhận công ty này quản trị kém và thường hạn chế nhân viên đặt câu hỏi với cấp trên. Sau đó, hàng loạt lãnh đạo cao cấp của Toshiba, trong đó có cả CEO và phó chủ tịch đã phải từ chức. Toshiba đã bắt tay vào việc cải tổ, tái cấu trúc và cải thiện hình ảnh công ty.

Vào tháng 6/2016, Midea Group (Trung Quốc) đã mua 80% cổ phần Toshiba Lifestyle Products & Services Corporation - mảng sản xuất đồ điện tử gia dụng - với trị giá 43 triệu USD. Medica được quyền sử dụng thương hiệu Toshiba cho thiết bị này trên toàn cầu trong vòng 40 năm.

Trụ sở chính của Toshiba tại Tokyo

>>> Xem thêm: [Từ A - Z] Microsoft: Tập đoàn phần mềm hàng đầu thế giới

Cũng trong năm này, Canon cũng đã mua lại mảng thiết bị y tế của Toshiba - Toshiba Medical Systems Corporation. Hiện nay, mảng này đã có tên mới là Canon Medical Systems Corporation.

Giới phân tích cho biết, Toshiba nên thực hiện tái cấu trúc lại công ty từ lúc trước chứ không phải là bây giờ. Vào năm 1985, Toshiba chính là công ty sản xuất laptop đại trà đầu tiên trên thế giới. Nhưng sau đó mảng điện tử tiêu dùng của hãng dần đuối do cuộc cạnh tranh giá của các đối thủ tại Châu Á.

Sau khi tiến hành quá trình tái cơ cấu, Toshiba vẫn không thoát khỏi khủng hoảng. Vào đầu năm 2017, hãng đã liên tục bị trễ hạn công bố báo cáo tài chính do những vấn đề phát sinh tại mảng điện hạt nhân ở Mỹ. Lãnh đạo của Toshiba đã không thực hiện nghiên cứu cẩn thận khi tiến hành việc mua lại CB&I Stone & Webster. Thương vụ này được xem là giải pháp để Westinghouse (là chi nhánh của Toshiba tại Mỹ) hoàn thành các dự án lò phản ứng bị trì hoãn trước đó.

Những dự án này của Toshiba sau đó đã vượt quá dự toán và chậm tiến độ. Vì vậy, họ đã phải xin phá sản cho Westinghouse và rao bán nó sau khi thiệt hại lên đến hơn 6 tỷ USD. Chủ tịch của Toshiba tại thời điểm đó, Shigenori Shiga, cũng đã từ chức để chịu trách nhiệm.

Để bù đắp khoản lỗ khổng lồ trên bảng cân đối kế toán, Toshiba đã quyết định bán mảng chip nhớ. Tại thời điểm đó, Toshiba vẫn là nhà sản xuất chip nhớ NAND lớn thứ hai trên thế giới, chỉ sau Samsung Electronics. Vào cuối năm 2017, mảng này đã được bán cho quỹ đầu tư Bain Capital của Mỹ với giá 2.000 tỷ yen (tương đương 18 tỷ USD).

Trong năm đó, Toshiba đã huy động được 600 tỷ yen từ 60 nhà đầu tư nước ngoài thông qua đợt phát hành cổ phiếu khẩn cấp. Khoản tiền này cùng với tiền thu được từ việc bán mảng chip nhớ đã giúp hãng tránh được việc bị rút niêm yết khỏi sàn chứng khoán.

Toshiba đã ghi nhận mức doanh thu liên tục giảm trong giai đoạn từ 2013 đến 2020, và chuỗi khủng hoảng của họ cũng kéo dài với loạt bê bối khác. Năm 2020, hãng đã bị phát hiện có sai sót kế toán trong một công ty con. Vào năm 2021, nhà đầu tư Effissimo Capital Management - cổ đông lớn nhất của Toshiba - đã đề xuất một cuộc điều tra để xác định tính công bằng trong việc biểu quyết tại đại hội cổ đông năm trước.

Vào tháng 4/2021, CVC Capital Partners (Anh) đã đưa ra đề nghị mua lại Toshiba với giá 2.300 tỷ yên (tương đương 21 tỷ USD), nhưng đề nghị này đã bị Toshiba từ chối. Vài tháng sau đó, một cuộc điều tra được tiến hành theo yêu cầu của các cổ đông đã phát hiện ra rằng Toshiba đã liên kết với các giới chức Nhật Bản nhằm ngăn chặn sự tăng ảnh hưởng của các nhà đầu tư nước ngoài tại đại hội cổ đông năm 2020.

Với những loạt bê bối, hai vị trí CEO và Chủ tịch của Toshiba luôn bị xáo trộn trong vài năm. Tương lai của đại gia công nghệ này cũng bị mờ mịt theo. Vào cuối năm 2021, Toshiba đang cân nhắc về kế hoạch chia làm ba.

Ba công ty sẽ được phân chia như sau: một công ty sẽ tập trung vào cơ sở hạ tầng, công ty thứ hai sẽ theo mảng thiết bị điện tử và công ty thứ ba sẽ giữ lại tên Toshiba - quản lý cổ phần của doanh nghiệp này tại nhà sản xuất chip nhớ Kioxia Holdings cùng với tài sản khác.

Sau vài tháng, Toshiba đã công bố kế hoạch mới, công ty chỉ tác ra làm hai. Nhưng các cổ đông ở công ty lại không được thông qua việc chia tác. Toshiba phải thành lập một ủy ban đặc biệt dùng để nghiên cứu phương án rao bán.

Vào tháng 6/2022, Toshiba đã nhận được 8 lời chào mua và họ đã chọn 4 cái tên tiềm năng: Bain Capital, CVC Capital Partners, JIP và Japan Investment Corp (JIC). Đến 23/3, Hội đồng Quản trị Toshiba đã chấp thuận đề nghị của JIP với giá là 15,3 tỷ USD.

Câu hỏi đã được đặt ra, liệu các nhà đầu tư đang có ảnh hưởng lớn họ có chấp thuận điều khoản của thỏa thuận này hay không. Và Toshiba có thể tự mình tìm loại ánh hào quang lúc trước mà mình đã đánh mất hay không.

Doanh thu của Toshiba giai đoạn 2008 - 2021 (đơn vị: tỷ yên). Biểu đồ: Statista

Trong thời gian gần đây, các đối thủ của Toshiba đã có những bước tiến dài trong các lĩnh vực liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI), khoa học vật liệu và công nghệ lượng tử. Sự yếu thế này ảnh hưởng đến doanh thu của Toshiba từ sản phẩm bán dẫn và ổ cứng, do nhu cầu thị trường giảm.

Jesper Koll - một chuyên gia tại Monex Group đã đánh giá trên Bloomberg rằng, một thách thức khác mà Toshiba đang đối mặt là "có quá nhiều bên liên quan khác nhau". Thương vụ của công ty này được chính phủ theo dõi chặt chẽ, vì Toshiba sở hữu nhiều công nghệ liên quan đến an ninh quốc gia. Liên minh do JIP dẫn đầu cũng bao gồm tới 17 công ty Nhật Bản.

Theo nguồn tin thân cận được trích dẫn bởi Bloomberg, việc lập kế hoạch kinh doanh đòi hỏi hơn 20 bên tham gia thảo luận. Mỗi bên đều có yêu cầu riêng của họ đối với thỏa thuận. Do không có kế hoạch kinh doanh khả thi, các ngân hàng không thể cấp cho JIP khoản vay kịp thời vào tháng 11 năm ngoái.

"Có quá nhiều người muốn những thứ khác nhau từ Toshiba. Việc trông chờ Toshiba làm vui lòng tất cả sẽ là điều không tưởng", Mio Kato – nhà phân tích tại LightStream Research kết luận.

Ở quý trước, lợi nhuận hoạt động của Toshiba đã bị giảm 88%, xuống 5,3 tỷ yên. Con số này thấp hơn rất nhiều so với dự báo của hãng dữ liệu Refinitiv là 37 tỷ yên. Toshiba cũng ước tính lợi nhuận tài khóa kết thúc vào tháng 3/2023 giảm 25%, còn 95 tỷ yên.

>>> Xem nhiều bài học kinh doanh, kinh tế hữu ích: Kênh youtube KIEN THUC KINH TE official