Ngân hàng trung ương là tổ chức tài chính quan trọng và có vai trò to lớn trong hệ thống tài chính của một quốc gia. Với nhiệm vụ bảo đảm ổn định tiền tệ và cung cấp nguồn vốn cho các ngân hàng thương mại, Ngân hàng trung ương đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế. Bài viết này sẽ tổng quan về chức năng và nhiệm vụ của Ngân hàng trung ương, đồng thời chỉ rõ vai trò của nó trong hệ thống tài chính Việt Nam.

Ngân hàng trung ương là gì?

Ngân hàng trung ương hay còn gọi là ngân hàng dự trữ là cơ quan đặc trách trong việc quản lý hệ thống tiền tệ, chịu trách nhiệm thi hành chính sách tiền tệ của một quốc gia, nhóm quốc gia hoặc vùng lãnh thổ.

Mục đích chính của quá trình vận hành là ổn định giá trị tiền tệ, cung tiền, kiểm soát lãi suất và hỗ trợ các ngân hàng thương mại đang đứng trước nguy cơ đổ vỡ. Hầu hết các ngân hàng trung ương đều thuộc quyền sở hữu của Nhà nước, tuy nhiên vẫn giữ mức độ độc lậo nhất định đối với Chính phủ.

Tại Việt Nam, Ngân hàng Trung ương của nước CHXHCN Việt Nam chính là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đảm trách việc quản lý các hệ thống tiền tệ của quốc gia.

Ngân hàng trung ương là định chế tài chính của một quốc gia

>>> Tham gia cộng đồng kinh doanh lớn nhất Việt Nam: Vietnam Business News

Tầm quan trọng của ngân hàng trung ương

Ngân hàng trung ương có một vai trò rất quan trọng, sẽ đảm trách việc quản lý các hệ thống tiền tệ của một quốc giá, nhóm quốc giá hoặc một vùng lãnh thổ. Nhiệm vụ cụ thể là phát hành giấy bạc, thực hiện một số chức năng quản lý tiền tệ nhất định, bao gồm:

- Ổn định giá trị tiền tệ.

- Ổn định nguồn cung tiền trong nước.

- Kiểm soát mức lãi suất nhằm ổn định nền kinh tế.

- Hỗ trợ các vấn đề của ngân hàng thương mại để tránh nguy cơ đổ vỡ.

Nếu một quốc giá không có ngân hàng trung ương để thực hiện các hoạt động quản lý và điều tiết thì quá trình vận hành hệ thống các ngân hàng sẽ gặp phải rất nhiều khó khăn. Nói theo cách khác, đây là định chế tài chính quan trọng, không thể thiếu ở mỗi quốc gia, giúp ổn định tiền tệ nói riêng và nền kinh tế nói chung.

Đây chính là lý do vì sao trong nhiều năm trở lại đây, Chính phủ các nước luôn tập trung vào việc xây dựng ngân hàng trung ương để phát triển một cách vững mạnh.

Chức năng của ngân hàng trung ương trong nền kinh tế

Ngân hàng trung ương là một tổ chức tài chính quan trọng của mỗi quốc gia. Các chức năng của ngân hàng trung ương sẽ bao gồm 3 chức năng chính.

Chức năng phát hành tiền

Phát hành tiền là chức năng cơ bản và quan trọng của ngân hàng trung ương. Tại hầu hết các quốc gia, ngân hàng trung ương là cơ quan tài chính duy nhất có quyền thực hiện phát hành tiền tệ. Ngoài ra, tại một số quốc gia khác, cơ quan này còn là đơn vị duy nhất phát hành tiền giấy, trong khi đó, các loại tiền bổ trợ khác như tiền kim loại sẽ do Chính phủ phát hành.

Chức năng phát hành tiền là chức năng quan trọng nhất của ngân hàng trung ương (ảnh minh họa)

Phát hành tiền tệ là một trong những chức năng quan trọng nhất của Ngân hàng trung ương Việt Nam. Việc phát hành tiền tệ một cách chính thức, hợp pháp theo quy định của luật pháp là cơ sở để đảm bảo sự thống nhất trong lưu thông tiền tệ của quốc gia. Ngoài ra, việc xác định số lượng tiền cần phát hành, phương thức và thời điểm phát hành cũng là một chức năng quan trọng giúp đảm bảo ổn định tiền tệ và tác động đến tình hình tiền tệ của quốc gia.

Ngân hàng trung ương Việt Nam thông qua việc phát hành tiền tệ có thể kiểm soát lượng tiền trong nền kinh tế, đảm bảo sự ổn định của giá cả và tránh những biến động tiền tệ đột ngột có thể gây ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế. Tác động này có thể đến các yếu tố vĩ mô của nền kinh tế như lạm phát, tăng trưởng kinh tế, tỷ giá hối đoái, cũng như các hoạt động kinh doanh và đầu tư của các tổ chức và cá nhân trong nền kinh tế.

Do đó, vai trò của ngân hàng trung ương Việt Nam trong việc phát hành tiền tệ và kiểm soát tiền tệ là rất quan trọng đối với sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

>>> Xem thêm: Lãi suất vay ngân hàng là gì? Những thông tin bạn cần biết về lãi suất

Chức năng ngân hàng của các ngân hàng

Chức năng thứ hai của ngân hàng trung ương là trở thành ngân hàng của các ngân hàng, mà không tham gia trực tiếp vào hoạt động kinh doanh tiền tệ và tín dụng trong nền kinh tế. Cơ quan này thực hiện các nghiệp vụ ngân hàng đối với các ngân hàng trung gian bao gồm:

- Mở tài khoản và nhận tiền gửi từ các ngân hàng trung gian: Ngân hàng trung ương thu tiền gửi của các ngân hàng trung gian trên toàn quốc dưới dạng tiền gửi thanh toán và tiền gửi bắt buộc. Tiền gửi dự trữ bắt buộc là khoản tiền dự trữ mà ngân hàng trung ương yêu cầu các ngân hàng trung gian phải gửi lại để đảm bảo khả năng chi trả của các ngân hàng trung gian trước nhu cầu rút tiền từ khách hàng. Tiền gửi thanh toán là khoản tiền mà các ngân hàng trung gian phải duy trì thường xuyên tại tài khoản thuộc ngân hàng trung ương để đáp ứng nhu cầu thanh toán tiền, giao dịch với ngân hàng trung ương và thanh toán cho các ngân hàng khác.

- Cấp tín dụng cho các ngân hàng trung gian: Đây là chức năng không thể thiếu khi nói về ngân hàng trung ương. Cụ thể, ngân hàng trung ương cấp tín dụng cho các ngân hàng trung gian thông qua tái chiết khấu các chứng từ có giá ngắn hạn. Đây là hình thức cấp vốn của ngân hàng trung ương cho các ngân hàng trung gian nhằm mở rộng hoạt động tín dụng. Ngoài ra, ngân hàng trung ương còn đóng vai trò bảo vệ các ngân hàng trung gian khỏi nguy cơ phá sản bằng tín dụng. Đồng thời, cơ quan này còn là trung tâm thanh toán, bù trừ tiết kiệm chi phí thanh toán, luân chuyển vốn cho các ngân hàng trung gian và nền kinh tế xã hội.

Tại Việt Nam chức năng ngân hàng của Chính phủ của ngân hàng trung ương được chuyển sang kho bạc nhà nước (ảnh minh họa)

Chức năng ngân hàng của Chính phủ

Tại nhiều quốc gia, ngân hàng trung ương thường đóng vai trò quản lý tiền tệ của Chính phủ bằng cách mở tài khoản cho Chính phủ để thực hiện các khoản chi tiêu, thu thuế, và tài trợ các chương trình phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, ở Việt Nam, chức năng này đã được chuyển sang kho bạc Nhà nước Việt Nam, một đơn vị trực thuộc Chính phủ. Kho bạc Nhà nước Việt Nam có trách nhiệm quản lý và giám sát việc quản lý tiền tệ và tài khoản của Chính phủ, đảm bảo tính an toàn, hiệu quả và minh bạch trong các giao dịch tài chính của Chính phủ.

Tại sao nói ngân hàng trung ương Việt Nam là ngân hàng của chính phủ?

Tại nhiều quốc gia trên thế giới, hầu hết các ngân hàng trung ương đều sẽ độc lập với Chính phủ về mặt quản lý, pháp lý, mục tiêu và hoạt động. Tuy nhiên, ở Việt Nam, Nghị định 156 đã nêu rõ:

- Ngân hàng Trung ương của nước CHXHCN Việt Nam là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thuộc sở hữu của Nhà nước đồng thời là cơ quan trực thuộc Chính phủ, do đó không độc lập về pháp lý.

- Ngân hàng Trung ương của nước CHXHCN Việt Nam được xây dựng chỉ tiêu lạm phát, tuy nhiên quyền phê duyệt vẫn thuộc về Chính phủ, nên vẫn chưa có quyền độc lập khi ra quyết định mục tiêu chính sách.

- Ngân hàng Trung ương của nước CHXHCN Việt Nam có quyền thực hiện các chính sách tiền tệ quốc gia, nhưng việc hoạch định này vẫn chịu tác động từ Chính phủ về mục tiêu lạm phát, nên không độc lập trong hoạt động.

- Những quy định về công tác điều hành hoạt động của Ngân hàng Trung ương thuộc nước CHXHCN Việt Nam đều do Chính phủ Nhà nước ban hành nên không độc lập trong việc quản lý hoạt động của mình.

Trụ sở ngân hàng trung ương (ngân hàng Nhà nước Việt Nam) tại thành phố HCM

Bởi những yếu tố trên, Ngân hàng Trung ương nước CHXHCN Việt Nam vẫn chỉ là cơ quan thuộc Chính phủ, không độc lập như nhiều quốc gia khác trên thế giới.

Bài viết trên đã trình bày khái niệm và chức năng của ngân hàng trung ương một cách chi tiết và dễ hiểu. Ngân hàng trung ương không chỉ là cơ quan quản lý tiền tệ mà còn có vai trò rất quan trọng trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đảm bảo ổn định tài chính của đất nước. Hiểu rõ hơn về ngân hàng trung ương sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về hệ thống tài chính của một quốc gia và là cơ sở để có những quyết định kinh tế hiệu quả.

>>> Xem nhiều bài học kinh doanh, kinh tế hữu ích: Kênh youtube KIEN THUC KINH TE official