"Shark Tank" không chỉ là một chương trình truyền hình thực tế hấp dẫn, mà còn là bài học thực tế về cách định giá doanh nghiệp khi gọi vốn. Vậy cách định giá công ty trong Shark Tank được các doanh nhân và nhà đầu tư áp dụng như thế nào? Bài viết này sẽ phân tích rõ từng yếu tố để bạn có thể hiểu sâu và áp dụng trong thực tế kinh doanh.

Shark Tank là gì?

Shark Tank là một chương trình truyền hình thực tế nổi tiếng, nơi các doanh nhân trình bày ý tưởng kinh doanh hoặc doanh nghiệp đã hoạt động trước các nhà đầu tư lớn gọi là “Sharks” – để thuyết phục họ rót vốn. Mỗi tập phát sóng là một chuỗi các thương lượng, nơi cả hai bên đều cố gắng đạt được một thỏa thuận có lợi: nhà đầu tư nhận được cổ phần, còn doanh nhân nhận được tiền, kinh nghiệm và mối quan hệ.

Chương trình được khởi nguồn từ Nhật Bản với tên gọi Tigers of Money, sau đó được phát triển tại nhiều quốc gia như Mỹ, Anh, Canada và Việt Nam. Tại Việt Nam, Shark Tank Việt Nam ra mắt vào năm 2017 và nhanh chóng trở thành cầu nối giúp nhiều startup kêu gọi vốn thành công, đồng thời giúp người xem hiểu sâu hơn về quy trình đầu tư mạo hiểm và cách định giá doanh nghiệp trong thực tế.

Shark Tank là gì? (Ảnh Internet)

Các cách định giá công ty trong Shark Tank

Định giá theo doanh thu bội số

Đây là phương pháp phổ biến với các doanh nghiệp đang trong giai đoạn tăng trưởng hoặc chưa có lợi nhuận rõ ràng. Các doanh nhân thường đưa ra con số định giá dựa trên doanh thu hiện tại nhân với một hệ số (bội số) tùy ngành. Ví dụ, nếu công ty tạo ra doanh thu 200.000 USD mỗi năm và sử dụng bội số 5, định giá đưa ra sẽ là 1 triệu USD.

Tuy nhiên, các Shark sẽ kiểm tra tính hợp lý của con số đó. Họ đặt câu hỏi: doanh thu có bền vững không? Có đang tăng trưởng đều hay chỉ là đột biến một lần? Nếu doanh thu đến từ một hợp đồng ngắn hạn hoặc không có khả năng lặp lại, họ sẽ phản biện ngay. Định giá theo doanh thu bội số phù hợp với các công ty có tốc độ tăng trưởng cao nhưng chưa có lãi.

Định giá theo lợi nhuận (bội số thu nhập)

Phương pháp này dùng cho các công ty đã có lãi ròng ổn định. Thay vì nhìn vào doanh thu, Sharks sẽ xét đến lợi nhuận ròng sau thuế mà doanh nghiệp tạo ra mỗi năm. Sau đó họ áp dụng bội số lợi nhuận (thường dao động từ 3 đến 15 tùy ngành) để tính ra định giá.

Ví dụ, nếu công ty có lợi nhuận 100.000 USD/năm và dùng bội số 10, thì định giá doanh nghiệp sẽ là 1 triệu USD. Các Shark sẽ so sánh bội số này với mức trung bình trong ngành để xem doanh nhân có đang “thổi giá” hay không. Họ cũng xem xét các rủi ro như: lợi nhuận có đến từ doanh thu ổn định không? Chi phí hoạt động có kiểm soát được không? Nếu lợi nhuận quá mỏng hoặc không đều, bội số sẽ bị điều chỉnh xuống thấp hơn.

Gay cấn những màn đấu ở Shark Tank (Ảnh Internet)

Định giá dựa trên tiềm năng tăng trưởng

Đây là cách tiếp cận phù hợp với các startup công nghệ hoặc mô hình kinh doanh có thể bùng nổ trong vài năm tới. Thay vì tập trung vào con số hiện tại, doanh nhân sẽ trình bày kế hoạch phát triển, mở rộng thị trường, và dự báo lợi nhuận trong tương lai.

Sharks sẽ xem xét các dự báo này: có khả thi không? Dựa trên dữ liệu thật hay chỉ là kỳ vọng chủ quan? Ví dụ, nếu doanh nhân dự đoán sẽ đạt lợi nhuận 400.000 USD vào năm thứ ba và bội số ngành là 15, định giá tương lai có thể lên tới 6 triệu USD. Nhưng vì đây là con số chưa xảy ra, các Shark thường yêu cầu cổ phần cao hơn để bù đắp rủi ro, hoặc đề xuất đầu tư theo từng giai đoạn dựa trên kết quả đạt được.

>>>Xem thêm: CÁCH ĐỊNH GIÁ DOANH NGHIỆP DỰA TRÊN LỢI NHUẬN: HƯỚNG DẪN TỪ A ĐẾN Z CHO NHÀ ĐẦU TƯ

Yếu tố ảnh hưởng đến định giá công ty trong Shark Tank

Định giá không chỉ dựa vào doanh thu hay lợi nhuận. Trong Shark Tank, các nhà đầu tư luôn cân nhắc nhiều yếu tố khác để quyết định rót vốn và mức cổ phần họ yêu cầu. Hiểu rõ những yếu tố này sẽ giúp doanh nhân chuẩn bị tốt hơn và tăng khả năng thương lượng thành công.

Chi phí và biên lợi nhuận

Một doanh nghiệp có thể đạt doanh thu cao nhưng nếu chi phí sản xuất quá lớn, lợi nhuận cuối cùng vẫn rất thấp. Các Shark luôn muốn biết:

• Chi phí sản xuất hoặc nhập khẩu từng sản phẩm là bao nhiêu?
• Giá bán ra thị trường có đủ cao để tạo biên lợi nhuận hấp dẫn không?
• Biên lợi nhuận gộp (gross margin) và lợi nhuận ròng thực sự là bao nhiêu sau khi trừ chi phí vận hành, nhân sự, marketing?

Ví dụ, nếu bạn bán sản phẩm với giá 1 triệu đồng nhưng chi phí sản xuất là 800.000 đồng, biên lợi nhuận chỉ còn 20% – chưa kể các chi phí khác. Trong mắt các nhà đầu tư, đây là mô hình khó mở rộng và rủi ro cao. Ngược lại, mô hình có chi phí thấp và lợi nhuận cao thường được định giá tốt hơn và dễ thuyết phục hơn.

Tài sản vô hình và giá trị thương hiệu

Không phải tất cả giá trị đều thể hiện qua con số. Các Shark rất quan tâm đến tài sản vô hình, những yếu tố tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn:

- Thương hiệu đã có uy tín trên thị trường: Nếu sản phẩm của bạn đã được người tiêu dùng tin tưởng và có độ phủ truyền thông tốt, đó là điểm cộng rất lớn.

- Bằng sáng chế, bản quyền, công nghệ độc quyền: Đây là rào cản gia nhập thị trường cho đối thủ và là yếu tố khiến công ty trở nên "độc nhất".

- Hợp đồng phân phối chiến lược: Một thỏa thuận với hệ thống lớn như Walmart, Amazon hay hệ thống siêu thị trong nước là bằng chứng cho tiềm năng tăng trưởng.

- Đội ngũ sáng lập giàu kinh nghiệm: Một founder từng khởi nghiệp thành công, hiểu thị trường và biết cách quản lý tài chính sẽ khiến nhà đầu tư yên tâm hơn.

Những yếu tố này không có giá trị cụ thể trong báo cáo tài chính, nhưng lại có tác động mạnh đến quyết định đầu tư. Doanh nhân biết cách truyền tải giá trị vô hình sẽ tạo được lợi thế vượt trội khi thương lượng.

Các Shark luôn cân nhắc nhiều yếu tố khác để quyết định rót vốn và mức cổ phần họ yêu cầu (Ảnh Internet)

Rủi ro và chiết khấu định giá

Khi đầu tư vào startup, Sharks luôn đối mặt với rủi ro:

• Rủi ro thất bại sản phẩm hoặc không đạt được kế hoạch tăng trưởng.
• Rủi ro thanh khoản: khó bán lại cổ phần nếu muốn thoát vốn.
• Rủi ro về năng lực đội ngũ, khả năng vận hành và mở rộng.

Do đó, ngay cả khi doanh nhân đưa ra định giá lý thuyết là 1 triệu USD, Shark có thể phản đề nghị 30% cổ phần cho khoản đầu tư 100.000 USD (tức định giá thực tế chỉ còn khoảng 333.000 USD). Đây là cách nhà đầu tư "chiết khấu định giá" để bù đắp xác suất thất bại.

Doanh nhân cần hiểu đây là logic bình thường trong đầu tư mạo hiểm, không phải sự ép giá. Muốn bảo vệ định giá ban đầu, bạn cần chứng minh được rủi ro thấp, kế hoạch rõ ràng và dòng tiền bền vững.

>>>Xem thêm: MÔ HÌNH CHUỖI CUNG ỨNG HIỆN ĐẠI VÀ CÁCH XÂY DỰNG CHUỖI CUNG ỨNG TỐI ƯU CHO DOANH NGHIỆP

Chiến lược thương lượng định giá hiệu quả trong Shark Tank

- Nắm chắc giá trị cốt lõi của doanh nghiệp: Muốn thương lượng hiệu quả, bạn cần hiểu rõ điều gì tạo nên giá trị thực sự của doanh nghiệp: sản phẩm độc quyền, dữ liệu tăng trưởng hay thị trường ngách khó sao chép. Định giá chỉ có ý nghĩa khi được gắn với một lợi thế rõ ràng và bền vững.

- Chuẩn bị phản biện và dẫn dắt thương lượng: Sharks luôn đặt những câu hỏi xoáy sâu vào doanh thu, chi phí, lợi nhuận và khả năng mở rộng. Bạn cần chuẩn bị sẵn số liệu và lập luận để bảo vệ định giá, đồng thời điều hướng cuộc trò chuyện theo logic mà bạn đã vạch ra trước.

- Tư duy linh hoạt trong đề xuất đầu tư: Không nên chỉ cố giữ một mức định giá cố định. Hãy xác định sẵn phạm vi có thể điều chỉnh và đề xuất các phương án linh hoạt như góp vốn theo giai đoạn hoặc chuyển đổi cổ phần để giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư.

- Tận dụng giá trị ngoài tài chính từ Shark: Shark không chỉ mang tiền, họ còn mang theo mạng lưới, kinh nghiệm và uy tín. Nếu bạn xác định đúng mình cần gì từ họ ngoài vốn, bạn sẽ có nhiều cơ hội nhận đầu tư hơn mà không cần nhượng bộ quá nhiều về cổ phần.

>>>Xem thêm: PRE-MONEY LÀ GÌ? HIỂU ĐÚNG ĐỂ GỌI VỐN HIỆU QUẢ VÀ GIỮ VỮNG CỔ PHẦN STARTUP

Tạm kết

Định giá doanh nghiệp không phải là một con số tùy ý, mà là sự phản ánh tổng hòa giữa tài chính, tiềm năng tăng trưởng và giá trị vô hình. Trong Shark Tank, mỗi lời đề nghị đầu tư là một bài học thực tế về cách nhà đầu tư đánh giá rủi ro, lợi nhuận và chiến lược kinh doanh.

Hy vọng bài viết từ KIẾN THỨC KINH TẾ đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cách định giá công ty trong Shark Tank cũng như trang bị tư duy cần thiết để thương lượng hiệu quả khi gọi vốn. Dù bạn đang khởi nghiệp, chuẩn bị pitching, hay đơn giản là muốn hiểu sâu hơn về tài chính doanh nghiệp, việc nắm vững các nguyên tắc định giá sẽ giúp bạn ra quyết định sáng suốt và xây dựng doanh nghiệp bền vững hơn.